Jorge Luis Borges
(1899–1986)

Tres versiones de Judas
(Artificios, 1944;
Ficciones, 1944)

There seemed a certainity in degradation.
T. E. Lawrence: Seven Pillars of Wisdom, ciii

    En el Asia Menor o en Alejandría, en el segundo siglo de nuestra fe, cuando Basílides publicaba que el cosmos era una temeraria o malvada improvisación de ángeles deficientes, Niels Runeberg hubiera dirigido, con singular pasión intelectual, uno de los coventículos gnósticos. Dante le hubiera detinado, tal vez, un sepulcro de fuego; su nombre aumentaría los catálogos de heresiarcas menores, entre Satornilo y Carpócrates; algún fragmento de su prédicas, exonerado de injurias, perduraría en el apócrifo Liber adversus omnes haereses o habría perecido cuando el incendio de una bibilioteca monástica devoró el último ejemplar del Syntagma. En cambio, Dios le deparó el siglo veinte y la ciudad universitaria de Lund. Ahí, en 1904, publicó la primera edición de Kristus och Judas; ahí, en 1909, su libro capital Den hemlige Frälsaren. (Del último hay versión alemana, ejecutada en 1912 por Emili Schering; se llama Der heimliche Heiland.)
Antes de ensayar un examen de los precitados trabajos, urge repetir que Nils Runeberg, miembro de la Unión Evangélica Nacional, era hondamente religioso. En un cenáculo de París o aun en Buenos Aires, un literato podría muy bien redescubir las tesis de Runeberg; esas tesis, propuestas en un cenáculo, serían ligeros ejercicios inútiles de la negligencia o de la blasfemia. Para Runeberg, fueron la clave que descifra un misterio central de la teología; fueron materia de meditación y análisis, de controversia histórica y filológica, de soberbia, de júbilo y de terror. Justificaron y desbarataron su vida. Quienes recorran este artículo, deben asimismo considerar que no registra sino las conclusiones de Runeberg, no su dialéctica y sus pruebas. Alguien observará que la conclusión precedió sin duda a las “pruebas”. ¿Quién se resigna a buscar pruebas de algo no creído por él o cuya prédica no le importa?
La primera edición de Kristus och Judas lleva este categórico epígrafe, cuyo sentido, años después, monstruosamente dilataría el propio Nils Runeberg: No una cosa, todas las cosas que la tradición atribuye a Judas Iscariote son falsas (De Quincey, 1857). Precedido por algún alemán, De Quincey especuló que Judas entregó a Jesucristo para forzarlo a declarar su divinidad y a encender una vasta rebelión contra el yugo de Roma; Runeberg sugiere una vindicación de índole metafísica. Hábilmente, empieza por destacar la superfluidad del acto de Judas. Observa (como Robertson) que para identificar a un maestro que diariamente predicaba en la sinagoga y que obraba milagros ante concursos de miles de hombres, no se requiere la traición de un apostol. Ello, sin embargo, ocurrió. Suponer un error en la Escritura es intolerable; no menos tolerable es admitir un hecho casual en el más precioso acontecimiento de la historia del mundo. Ergo, la trición de Judas no fue casual; fue un hecho prefijado que tiene su lugar misterioso en la economía de la redención. Prosigue Runeberg: El Verbo, cuando fue hecho carne, pasó de la ubicuidad al espacio, de la eternidad a la historia, de la dicha sin límites a la mutación y a la carne; para corresponder a tal sacrificio, era necesario que un hombre, en representación de todos los hombres, hiciera un sacrificio condigno. Judas Iscariote fye ese hombre. Judas, único entre los apóstoles intuyó la secreta divinidad y el terrible propósito de Jesus. El Verbo se había rebajado a mortal; Judas, discípulo del Verbo, podía rebajarse a delator (el peor delito que la infamia soporta) y ser huésped del fuego que no se apaga. El orden inferior es un espejo del orden superior; las formas de la tierra corresponden a las formas del cielo; las manchas de la piel son un mapa de las incorruptibles constelaciones; Judas refleja de algún modo a Jesús. De ahí los treinta dineros y el beso; de ahí la muerte voluntaria, para merecer aun más la Reprobación. Así dilucidó Nils Runeberg el enigma de Judas.
Los teólogos de todas las confesiones lo refutaron. Lars Peter Engström lo acusó de ignorar, o de preterir, la unión hipostática; Axel Borelius, de renovar la herejía de los docetas, que negaron la humanidad de Jesus; el acerado obispo de Lund, de contradecir el tercer versículo del capítulo 22 del Evangelio de San Lucas.
Estos variados anatemas influyeron en Runeberg, que parcialmente reescribió el reprobado libro y modificó su doctrina. Abandonó a sus adversarios el terreno teológico y propuso oblicuas razones de orden moral. Admitió que Jesús, «que disponía de los considerables recursos que la Omnipotencia puede ofrecer», no necesitaba de un hombre para redimir a todos los hombres. Rebatió, luego, a quienes afirman que nada sabemos del inexplicable traidor; sabemos, dijo, que fue uno de los apóstoles, uno de los elegidos para anunciar el reino de los cielos, para sanar enfermos, para limpiar leprosos, para resucitar muertos y para echar fuera demonios (Mateo 10: 7­8; Lucas 9: 1). Un varón a quien ha distinguido así el Redentor merece de nosotros la mejor interpretación de sus actos. Imputar su crimen a la codicia (como lo han hecho algunos, alegando a Juan 12: 6) es resignarse al móvil más torpe. Nils Runeberg propone el móvil contrario: un hiperbólico y hasta ilimitado ascetismo. El asceta, para mayor gloria de Dios, envilece y mortifica la carne; Judas hizo lo propio con el espíritu. Renunció al honor, al bien, a la paz, al reino de los cielos, como otros, menos heroicamente, al placer1. Premeditó con lucidez terrible sus culpas. En el adulterio suelen participar la ternura y la abnegación; en el homicidio, el coraje; en las profanaciones y la blasfemia, cierto fulgor satánico. Judas eligió aquellas culpas no visitadas por ninguna virtud: el abuso de confianza (Juan 12: 6) y la delación. Obró con gigantesca humildad, se creyó indigno de ser bueno. Pablo ha escrito: El que se gloria, gloríese en el Señor (I Corintios 1: 31); Judas buscó el Infierno, porque la dicha del Señor le bastaba. Pensó que la felicidad, como el bien, es un atributo divino y que no deben usurparlo los hombres2.
Muchos han descubierto, post factum, que en los justificables comienzos de Runeberg está su extravagante fin y que Den hemlige Frälsaren es una mera perversión o exasperación de Kristus och Judas. A fines de 1907, Runeberg terminó y revisó el texto manuscrito; casi dos años transcurrieron sin que lo entregara a la imprenta. En octubre de 1909, el libro apareció con un prólogo (tibio hasta lo enigmático) del hebraísta dinamarqués Erik Erfjord y con este pérfido epígrafe: En el mundo estaba y el mundo fue hecho por él, y el mundo no lo conoció (Juan 1: 10). El argumento general no es complejo, si bien la conclusión es monstruosa. Dios, arguye Nils Runeberg, se rebajó a ser hombre para la redención del género humano; cabe conjeturar que fue perfecto el sacrificio obrado por él, no invalidado o atenuado por omisiones. Limitar lo que padeció a la agonía de una tarde en la cruz es blasfematorio3. Afirmar que fue hombre y que fue incapaz de pecado encierra contradicción; los atributos de impeccabilitas y de humanitas no son compatibles. Kemnitz admite que el Redentor pudo sentir fatiga, frío, turbación, hambre y sed; también cabe admitir que pudo pecar y perderse. El famoso texto Brotará como raíz de tierra sedienta; no hay buen parecer en él, ni hermosura; despreciado y el último de los hombres; varón de dolores, experimentado en quebrantos (Isaías 53: 2­3), es para muchos una previsión del crucificado, en la hora de su muerte; para algunos (verbigracia, Hans Lassen Martensen), una refutación de la hermosura que el consenso vulgar atribuye a Cristo; para Runeberg, la puntual profecía no de un momento sino de todo el atroz porvenir, en el tiempo y en la eternidad, del Verbo hecho carne. Dios totalmente se hizo hombre hasta la infamia, hombre hasta la reprobación y el abismo. Para salvarnos, pudo elegir cualquiera de los destinos que traman la perpleja red de la historia; pudo ser Alejandro o Pitágoras o Rurik o Jesús; eligió un ínfimo destino: fue judas.
En vano propusieron esa revelación las librerías de Estocolmo y de Lund. Los incrédulos la consideraron, a priori, un insípido y laborioso juego teológico; los teólogos la desdeñaron. Runeberg intuyó en esa indiferencia ecuménica una casi milagrosa confirmación. Dios ordenaba esa indiferencia; Dios no quería que se propalara en la tierra Su terrible secreto. Runeberg comprendió que no era llegada la hora: Sintió que estaban convergiendo sobre él antiguas maldiciones divinas; recordó a Elías y a Moisés, ,que en la montaña se taparon la cara para no ver a Dios; a Isaías, que se aterró cuando sus ojos vieron a Aquel cuya gloria llena la tierra; a Saúl, cuyos ojos quedaron ciegos en el camino de Damasco; al rabino Simeón ben Azaí, que vio el Paraíso y murió; al famoso hechicero Juan de Viterbo, que enloqueció cuando pudo ver a la Trinidad; a los Midrashim, que abominan de los impíos que pronuncian el Shem Hamephorash, el Secreto Nombre de Dios. ¿No era él, acaso, culpable de ese crimen oscuro? No sería ésa la blasfemia contra el Espíritu, la que no será perdonada (Mateo 12: 31)? Valerio Sorano murió por haber divulgado el oculto nombre de Roma; ¿qué infinito castigo sería el suyo, por haber descubierto y divulgado el horrible nombre de Dios?
Ebrio de insomnio y de vertiginosa dialéctica, Nils Runeberg erró por las calles de Malmö, rogando a voces que le fuera deparada la gracia de compartir con el Redentor el Infierno.
Murió de la rotura de un aneurisma, el primero de marzo de 1912. Los heresiólogos tal vez lo recordarán; agregó al concepto del Hijo, que parecía agotado, las complejidades del mal y del infortunio.

1944

Jorge Luis Borges
Τρεις εκδοχές του Ιούδα

«Έμοιαζε να υπάρχει μια βεβαιότητα στην παρακμή»
T E. LAWRENCE, Επτά Στύλοι της Σοφίας, CIII

Στη Μικρά Ασία ή την Αλεξάνδρεια, κατά τον δεύτερο αιώνα της πίστης μας, όταν ο Βασιλείδης δήλωνε ότι το σύμπαν ήταν ένας απερίσκεπτος ή κακός αυτοσχεδιασμός ανίκανων αγγέλων, ο Níls Runeberg θα διηύθυνε, με μοναδικό διανοητικό πάθος, κάποια από τις Γνωστικές σέκτες. Ο Δάντης θα του είχε προδιαγράψει, πιθανώς, έναν φλεγόμενο τάφο∙ το όνομά του θα μάκρυνε τους καταλόγους των μικρών αιρεσιαρχών, μεταξύ του Σατορνίλου και του Καρποκράτη∙ κάποιο απόσπασμα του κηρύγματός του, στολισμένο με ύβρεις, θα είχε επιβιώσει στο απόκρυφο Liber adversus omnes haereses ή θα είχε χαθεί, όταν η φωτιά σε κάποια μοναστηριακή βιβλιοθήκη θα είχε καταβροχθίσει το τελευταίο αντίτυπο του Συντάγματος. Αντ’ αυτού, ο Θεός του έδωσε τον εικοστό αιώνα και την πανεπιστημιακή πόλη Lund. Εκεί, το 1904, δημοσίευσε την πρώτη έκδοση του Kristus och Judas∙ εκεί, το 1909, εξέδωσε το κορυφαίο βιβλίο του Den hemlige Frälsaren. (Υπάρχει μια γερμανική εκδοχή του τελευταίου, που εκδόθηκε το 1912 από τον Emil Schering∙ ονομάζεται Der heimliche Heiland).
Πριν αποπειραθούμε μια εξέταση των έργων που προαναφέρθηκαν, είναι αναγκαίο να επαναλάβουμε ότι ο Nils Runeberg, μέλος της Εθνικής Ευαγγελικής Ένωσης, ήταν βαθιά θρησκευόμενος. Σε ένα σαλόνι του Παρισιού ή ακόμη και του Μπουένος Άιρες, ένας λόγιος θα μπορούσε κάλλιστα να ανακαλύψει εκ νέου τις θέσεις του Runeberg∙ αυτές οι θέσεις, διατυπωμένες σε ένα σαλόνι, θα ήταν ανάλαφρες, ανώφελες ασκήσεις απροσεξίας ή βλασφημίας. Για τον Runeberg, ήταν το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση ενός κεντρικού μυστηρίου της θεολογίας∙ υπήρξαν αντικείμενο στοχασμού και ανάλυσης, ιστορικής και φιλολογικής διαμάχης, υπερηφάνειας, αγαλλίασης και τρόμου. Δικαίωσαν και εκτροχίασαν τη ζωή του. Όσοι διατρέχουν αυτό το άρθρο θα πρέπει επίσης να λάβουν υπόψη τους ότι δεν καταγράφει παρά μόνο τα συμπεράσματα του Runeberg, όχι τη διαλεκτική και τις αποδείξεις του. Κάποιος θα παρατηρήσει ότι το συμπέρασμα αναμφίβολα προηγήθηκε των «αποδείξεων». Ποιος επιδίδεται στην αναζήτηση αποδείξεων για κάτι που δεν πιστεύει ή του οποίου η διακήρυξη δεν τον ενδιαφέρει;
Η πρώτη έκδοση του Kristus och Judas φέρει αυτό το κατηγορηματικό μότο, το νόημα του οποίου, χρόνια αργότερα, ο ίδιος ο Nils Runeberg θα διευρύνει τερατωδώς: «Ούτε ένα στοιχείο∙ όλα όσα η παράδοση αποδίδει στον Ιούδα Ισκαριώτη είναι ψευδή» (De Quincey, 1857). Ακολουθώντας κάποιον Γερμανό, ο De Quincey υπέθεσε ότι ο Ιούδας παρέδωσε τον Ιησού Χριστό για να τον αναγκάσει να δηλώσει τη θεότητά του και να πυροδοτήσει μια απέραντη εξέγερση κατά του ζυγού της Ρώμης∙ ο Runeberg προτείνει μια δικαίωση μεταφυσικού χαρακτήρα. Ξεκινά επιδέξια τονίζοντας το περιττό της πράξης του Ιούδα. Παρατηρεί (όπως ο Robertson) ότι για την αναγνώριση ενός διδασκάλου που κήρυττε καθημερινά στη συναγωγή και έκανε θαύματα μπροστά σε συγκεντρώσεις χιλιάδων ανθρώπων δεν απαιτείται η προδοσία ενός αποστόλου. Αυτό, ωστόσο, συνέβη. Το να υποθέσουμε ένα σφάλμα στις Γραφές είναι απαράδεκτο∙ δεν είναι λιγότερο απαράδεκτο να παραδεχτούμε ένα τυχαίο γεγονός στο πιο πολύτιμο συμβάν στην ιστορία του κόσμου. Επομένως, η προδοσία του Ιούδα δεν ήταν τυχαία∙ ήταν ένα προκαθορισμένο γεγονός που έχει τη μυστηριώδη θέση του στην οικονομία της λύτρωσης. Ο Runeberg συνεχίζει: ο Λόγος, όταν σαρκώθηκε, μετέβη από την πανταχού παρουσία στον χώρο, από την αιωνιότητα στην ιστορία, από την απεριόριστη μακαριότητα στη μεταβολή και τον θάνατο∙ για να υπάρξει αντιστοίχιση σε μια τέτοια θυσία, ήταν απαραίτητο ένας άνθρωπος, εκπροσωπώντας όλους τους ανθρώπους, να κάνει μια ανάλογη θυσία. Ο Ιούδας Ισκαριώτης ήταν αυτός ο άνθρωπος. Ο Ιούδας, μόνος ανάμεσα στους αποστόλους, διαισθάνθηκε τη μυστική θεότητα και τον φριχτό προορισμό του Ιησού. Ο Λόγος είχε υποβιβαστεί σε θνητό∙ ο Ιούδας, μαθητής του Λόγου, θα μπορούσε να υποβιβαστεί σε καταδότη (το χειρότερο έγκλημα που επιδέχεται η ατιμία) και να γίνει οικότροφος της φωτιάς που δεν σβήνει. Η κατώτερη τάξη είναι ο καθρέφτης της ανώτερης τάξης∙ οι μορφές της γης αντιστοιχούν στις μορφές του ουρανού∙ οι κηλίδες στο δέρμα είναι ο χάρτης των άφθαρτων αστερισμών∙ ο Ιούδας αντανακλά κατά κάποιον τρόπο τον Ιησού. Γι’ αυτό και τα τριάντα αργύρια και το φιλί∙ γι’ αυτό και ο εκούσιος θάνατος, για να αξιωθεί ακόμα περισσότερο την Καταδίκη. Με αυτόν τον τρόπο ο Nils Runeberg διαλεύκανε το αίνιγμα του Ιούδα.
Οι θεολόγοι όλων των ομολογιών τον αντέκρουσαν. Ο Lars Peter Engström τον κατηγόρησε ότι παρέβλεψε ή επέλεξε την υποστατική ένωση∙ ο Axel Borelius, ότι αναβίωσε την αίρεση των δοκητιστών, οι οποίοι αρνήθηκαν την ανθρώπινη φύση του Ιησού∙ ο αυστηρός επίσκοπος του Lund, ότι αντιφάσκει με τον τρίτο στίχο του εικοστού δεύτερου κεφαλαίου του Ευαγγελίου του Αγίου Λουκά.
Αυτά τα ποικίλα αναθέματα επηρέασαν τον Runeberg, ο οποίος ξαναέγραψε εν μέρει το κατακριμένο βιβλίο και τροποποίησε τη διδασκαλία του. Παρέδωσε το θεολογικό πεδίο στους αντιπάλους του και πρότεινε έμμεσους ηθικούς λόγους. Παραδέχτηκε ότι ο Ιησούς, «ο οποίος διέθετε τις σημαντικές δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει η Παντοδυναμία», δεν χρειαζόταν έναν άνθρωπο για να λυτρώσει όλους τους ανθρώπους. Στη συνέχεια αντέκρουσε εκείνους που ισχυρίζονται ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα για τον ανεξήγητο προδότη∙ γνωρίζουμε, είπε, ότι ήταν ένας από τους αποστόλους, ένας από εκείνους που επιλέχθηκαν για να διακηρύξουν τη βασιλεία των ουρανών, να θεραπεύουν αρρώστους, να καθαρίζουν λεπρούς, να ανασταίνουν νεκρούς και να εξορκίζουν δαιμόνια (Ματθαίος 10:7-8, Λουκάς 9:1). Ένας άνδρας τον οποίο ο Λυτρωτής ξεχώρισε με αυτόν τον τρόπο αξίζει από εμάς την καλύτερη ερμηνεία των πράξεών του. Το να καταλογίσει κανείς το έγκλημά του στην απληστία (όπως έκαναν μερικοί, παραπέμποντας στον Ιωάννη 12:6) είναι σαν να συμβιβάζεται με το πιο άκομψο κίνητρο. Ο Nils Runeberg προτείνει το αντίθετο κίνητρο: έναν υπέρμετρο και σχεδόν απεριόριστο ασκητισμό. Ο ασκητής, για τη μεγαλύτερη δόξα του Θεού, εξευτελίζει και νεκρώνει τη σάρκα∙ το ίδιο έκανε και ο Ιούδας με το πνεύμα. Απαρνήθηκε την τιμή, το αγαθό, την ειρήνη, τη βασιλεία των ουρανών, όπως άλλοι, λιγότερο ηρωικά, απαρνήθηκαν την ηδονή.4 Προσχεδίασε τα αμαρτήματά του με τρομερή διαύγεια. Στη μοιχεία συμμετέχουν συνήθως η τρυφερότητα και η αυταπάρνηση∙ στον φόνο το θάρρος∙ στη βεβήλωση και τη βλασφημία μια ορισμένη σατανική λάμψη. Ο Ιούδας επέλεξε εκείνα τα αμαρτήματα που δεν συνοδεύονται από καμία αρετή: την κατάχρηση της εμπιστοσύνης (Ιωάννης 12:6) και την προδοσία. Ενήργησε με πελώρια ταπεινότητα, θεώρησε τον εαυτό του ανάξιο να είναι καλός. Ο Παύλος έχει γράψει: «Ὁ καυχώμενος ἐν κυρίῳ καυχάσθω» (Α΄ Κορινθίους 1:31)∙ ο Ιούδας αναζήτησε την κόλαση, επειδή του αρκούσε η μακαριότητα του Κυρίου. Πίστευε ότι η ευτυχία, όπως και το αγαθό, είναι θεϊκή ιδιότητα και δεν πρέπει να τη σφετερίζονται οι άνθρωποι.5
Πολλοί ανακάλυψαν, εκ των υστέρων, ότι στο θεμιτό ξεκίνημα του Runeberg βρίσκεται το εξωφρενικό τέλος του και ότι το Den hemlige Frälsaren είναι απλώς μια διαστροφή ή παραφορά του Kristus och Judas. Στα τέλη του 1907, ο Runeberg ολοκλήρωσε και αναθεώρησε το χειρόγραφο κείμενο∙ πέρασαν σχεδόν δύο χρόνια μέχρι να το παραδώσει στο τυπογραφείο. Τον Οκτώβριο του 1909, το βιβλίο κυκλοφόρησε με έναν πρόλογο (χλιαρό έως αινιγματικό) του Δανού εβραϊστή Erik Erfjord και με αυτή τη δολερή επιγραφή: «ἐν τῷ κόσμῳ ἦν͵ καὶ ὁ κόσμος δι΄ αὐτοῦ ἐγένετο͵ καὶ ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω» (Ιωάννης 1:10). Το γενικό επιχείρημα δεν είναι πολύπλοκο, αλλά το συμπέρασμα είναι τερατώδες. Ο Θεός, υποστηρίζει ο Nils Runeberg, ταπεινώθηκε και έγινε άνθρωπος για τη λύτρωση του ανθρώπινου γένους∙ μπορούμε να υποθέσουμε ότι η θυσία που έκανε ήταν τέλεια, χωρίς να ακυρώνεται ή να αμβλύνεται από παραλείψεις. Το να περιορίσουμε αυτό που υπέφερε στην αγωνία ενός απογεύματος στον σταυρό είναι βλάσφημο.6 Ο ισχυρισμός ότι ήταν άνθρωπος και ότι ήταν ανίκανος για αμαρτία συνιστά αντίφαση∙ οι ιδιότητες της αναμαρτησίας και της ανθρώπινης φύσης δεν είναι συμβατές. Ο Kemnitz παραδέχεται ότι ο Λυτρωτής θα μπορούσε να νιώθει κούραση, κρύο, ταραχή, πείνα και δίψα∙ είναι επίσης δυνατό να παραδεχτούμε ότι θα μπορούσε να έχει αμαρτήσει και να έχει παρεκτραπεί. Το φημισμένο κείμενο «ὡς ῥίζα ἐν γῇ διψώσῃ… καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος οὐδὲ κάλλος· ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον ἐκλεῖπον παρὰ πάντας ἀνθρώπους͵ ἄνθρωπος ἐν πληγῇ ὢν καὶ εἰδὼς φέρειν μαλακίαν» (Ησαΐας 53:2-3), είναι για πολλούς μια πρόβλεψη του Εσταυρωμένου, την ώρα του θανάτου του∙ για μερικούς (για παράδειγμα, Hans Lassen Martensen), μια διάψευση της ομορφιάς που η χυδαία συναίνεση αποδίδει στον Χριστό∙ για τον Runeberg, η εύστοχη προφητεία όχι μιας στιγμής, αλλά ολόκληρου του φρικτού μέλλοντος, στον χρόνο και στην αιωνιότητα, του Λόγου που σαρκώθηκε. Ο Θεός έγινε ολοκληρωτικά άνθρωπος, όμως άνθρωπος μέχρι την ατίμωση, άνθρωπος μέχρι την καταδίκη και την άβυσσο. Για να μας σώσει, θα μπορούσε να είχε επιλέξει οποιαδήποτε από τις μοίρες που υφαίνουν τον περίπλοκο ιστό της ιστορίας∙ θα μπορούσε να είναι ο Αλέξανδρος ή ο Πυθαγόρας ή ο Ρούρικ ή ο Ιησούς∙ επέλεξε μια ελεεινή μοίρα: ήταν ο Ιούδας.
Μάταια τα βιβλιοπωλεία της Στοκχόλμης και του Lund πρότειναν αυτή την αποκάλυψη. Οι δύσπιστοι το θεώρησαν, εκ των προτέρων, ως ένα ανούσιο και κουραστικό θεολογικό παιχνίδι∙ οι θεολόγοι το καταφρόνησαν. Ο Runeberg αισθάνθηκε σε αυτή την οικουμενική αδιαφορία μια σχεδόν θαυματουργική επιβεβαίωση. Ο Θεός διέταξε αυτή την αδιαφορία∙ ο Θεός δεν ήθελε να διαδοθεί το τρομερό μυστικό Του στη γη. Ο Runeberg συνειδητοποίησε ότι δεν είχε έρθει η ώρα. Ένιωσε ότι αρχαίες θεϊκές κατάρες συνέκλιναν πάνω του∙ θυμήθηκε τον Ηλία και τον Μωυσή, οι οποίοι στο όρος κάλυψαν το πρόσωπό τους για να μην δουν τον Θεό∙ τον Ησαΐα, ο οποίος τρομοκρατήθηκε όταν τα μάτια του είδαν Εκείνον του οποίου η δόξα πλημμυρίζει τη γη∙ τον Σαύλο, του οποίου τα μάτια τυφλώθηκαν στον δρόμο προς τη Δαμασκό∙ τον ραβίνο Συμεών μπεν Αζαΐ, ο οποίος είδε τον Παράδεισο και πέθανε∙ τον διάσημο μάγο Ιωάννη του Βιτέρμπο, ο οποίος τρελάθηκε όταν μπόρεσε να δει την Τριάδα∙ τα Μιντρασίμ, που απεχθάνονται τους κακούς που προφέρουν το Shem Hamephorash, το Μυστικό Όνομα του Θεού. Δεν ήταν ένοχος αυτού του σκοτεινού εγκλήματος; Δεν ήταν αυτή η βλασφημία ενάντια στο Πνεύμα, η οποία δεν συγχωρείται (Ματθ. 12:31); Ο Βαλέριος Σωρανός πέθανε επειδή αποκάλυψε το κρυφό όνομα της Ρώμης∙ ποια άπειρη τιμωρία θα ήταν η δική του, επειδή ανακάλυψε και αποκάλυψε το φοβερό όνομα του Θεού;
Μεθυσμένος από την αϋπνία και την ιλιγγιώδη διαλεκτική, ο Nils Runeberg περιπλανιόταν στους δρόμους του Μάλμε, ικετεύοντας με φωνές να του δοθεί η χάρη να μοιραστεί την κόλαση με τον Λυτρωτή.
Πέθανε από ρήξη ανευρύσματος την 1η Μαρτίου του 1912. Οι αιρεσιολόγοι θα τον θυμούνται ίσως∙ πρόσθεσε στην έννοια του Υιού, η οποία φαινόταν κορεσμένη, την περιπλοκότητα του κακού και της δυστυχίας.

____________________________
1 Borelius interroga con burla: ¿Por qué no renunció a renunciar? ¿Porqué no a renunciar a renunciar?.
2 Euclydes da Cunha, en un libro ignorado por Runeberg, anota que para el heresiarca de Canudos, Antonio Conselheiro, la virtud «era una casi impiedad». El lector argentino recordará pasajes análogos en la obra de Almafuerte. Runeberg publicó, en la hoja simbólica Sju insegel, un asiduo poema descriptivo, El agua secreta; las primeras estrofas narran los hechos de un tumultuoso día; las úttimas, el hallazgo de un estanque glacial; el poeta sugiere que la perduración de esa agua silenciosa corrige nuestra inútil violencia y de algún modo la permite y la absuelve. El poema concluye así: El agua de la selva es feliz; podemos ser malvados y dolorosos. 3 ­Maurice Abramowicz observa: “Jésus, d’aprés ce scandinave, a toujours le beau rôle; ses déboires, grâce à la science des typographes, jouissent d’une réputabon polyglotte; sa résidence de trente­trois ans parmi les humains ne fut en somme, qu’une villégiature”. Erfjord, en el tercer apéndice de la Christelige Dogmatik refuta ese pasaje. Anota que la crucifixión de Dios no ha cesado, porque lo acontecido una sola vez en el tiempo se repite sin tregua en la eternidad. Judas, ahora, sigue cobrando las monedas de plata; sigue besando a Jesucristo; sigue arrojando las monedas de plata en el templo; sigue anudando el lazo de la cuerda en el campo de sangre. (Erlord, para justificar esa afirmación, invoca el último capítulo del primer tomo de la Vindicación de la eternidad, de Jaromir Hladík).
4 Ο Borelius ρωτά σκωπτικά: «Γιατί δεν απαρνήθηκε την απάρνηση; Γιατί να μην απαρνηθεί το να απαρνηθεί;»
5 Ο Euclydes da Cunha, σε ένα βιβλίο που αγνοεί ο Runeberg, σημειώνει ότι για τον αιρεσιάρχη του Canudos, Antonio Conselheiro, η αρετή «ήταν σχεδόν ασέβεια». Ο Αργεντινός αναγνώστης θα θυμάται παρόμοια αποσπάσματα στο έργο του Almafuerte. Ο Runeberg δημοσίευσε, στο συμβολιστικό φυλλάδιο Sju insegel, ένα σχολαστικό περιγραφικό ποίημα, Το μυστικό νερό∙ οι πρώτες στροφές αφηγούνται τα γεγονότα μιας ταραχώδους μέρας∙ οι τελευταίες, την ανακάλυψη μιας παγωμένης λίμνης∙ ο ποιητής υπονοεί ότι η απαντοχή αυτού του σιωπηλού νερού διορθώνει την ανώφελη βία μας και κατά κάποιο τρόπο την επιτρέπει και την αθωώνει. Το ποίημα καταλήγει έτσι: «Το νερό της ζούγκλας είναι ευτυχισμένο∙ εμείς μπορούμε να είμαστε κακοί και πονεμένοι». 6 Ο Maurice Abramowicz παρατηρεί: «Ο Ιησούς, σύμφωνα με αυτόν τον Σκανδιναβό, έχει πάντα τον καλό ρόλο∙ οι συμφορές του, χάρη στην επιστήμη των τυπογράφων, απολαμβάνουν μια πολύγλωσση φήμη∙ η τριαντατριάχρονη παραμονή του ανάμεσα στους ανθρώπους δεν ήταν, εν ολίγοις, παρά διακοπές». Ο Erfjord, στο τρίτο παράρτημα του Christelige Dogmatik αντικρούει αυτό το χωρίο. Σημειώνει ότι η σταύρωση του Θεού δεν έχει σταματήσει, διότι αυτό που συνέβη μόνο μια φορά στον χρόνο επαναλαμβάνεται ακατάπαυστα στην αιωνιότητα. Ο Ιούδας, τώρα, εξακολουθεί να εισπράττει τα αργύρια∙ εξακολουθεί να φιλάει τον Ιησού Χριστό∙ εξακολουθεί να πετά τα αργύρια στον ναό∙ εξακολουθεί να δένει τη θηλιά του σχοινιού στο πεδίο του αίματος. (Ο Erfjord, για να δικαιολογήσει αυτή τη δήλωση, επικαλείται το τελευταίο κεφάλαιο του πρώτου τόμου του έργου του Jaromir Hladík «Δικαίωση της αιωνιότητας»).

Μετάφραση: Σταύρος Γκιργκένης