Η ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ

Όλη τη νύχτα έβλεπε
το αίμα της να τρέχει
ασταμάτητα στην άσφαλτο
κι εκείνη να το κυνηγά
ασθμαίνοντας
με μπαλωμένη απόχη.
Ας ήξερε καλά
πως το ξημέρωμα
το πορφυρό ποτάμι
θα πετρώσει
και τότε εκείνη
τυλιγμένη στο κουκούλι της
θα ξαναγίνει κάμπια.

Από το βιβλίο: Τέσσερις ενοχές (εκδ. Μανδραγόρας, 2021)

Χάρης Μελιτάς· σκέψη ελεύθερη
όπλα του ο σαρκασμός, ο αυτοσαρκασμός, το χιούμορ και η ειρωνεία

Τί είναι ποίηση για εσάς;

Το κομμένο χέρι τής Επανάστασης;
Το είδωλο της μοναξιάς;
Ας διαλέξω: H εκδίκηση των τύψεων.

Ποιά και πότε ήταν η πρώτη σας επαφή με την ποίηση;

Στα οκτώ μου χρόνια μ’ ένα τετράστιχο.
Σαν έρχεται μια Κυριακή κάποια γιορτή και σχόλη
μέρα που διασκέδαση ψάχνουν να βρούνε όλοι
κάθομαι και με συντροφιά τέσσερις άσπρους τοίχους
αρπάζω το μολύβι μου και γράφω λίγους στίχους.

Θεωρείτε πως η ποίηση είναι ένα μέσο που οδηγεί τον άνθρωπο στην αυτογνωσία;

Θεωρητικά ναι. Προσωπικά, μέσα από την ποίηση ανακαλύπτω μυστικούς εαυτούς, που όχι μόνο δεν οδηγούν πουθενά, αλλά γεμίζουν τη ζωή μου καινούργια σταυρόλεξα και σταυροδρόμια.

Η γραφή είναι επώδυνη διαδικασία;

Η οπτική και η διαχείριση του χρόνου είναι πολύ πιο οδυνηρή. Εντούτοις και η γραφή κόβει πολλές φορές σαν μαχαίρι.

Τί είναι αυτό που κάνει ένα έργο να αντέχει στον χρόνο;

Διαφορετικότητα, αίσθημα, γλώσσα, τρόπος έκφρασης. Αυτό το κάτι άλλο, από τον Όμηρο, ως τον Φασμπίντερ και τον Καμύ.

Λένε πως η ποίηση «τρομάζει» τον απλό αναγνώστη. Μπορούν όλοι να διαβάσουν ποίηση;

Ο αναγνώστης δεν αντέχει πολύπλοκες έννοιες, μεγαλεπήβολες αναφορές, αποθέματα σοφίας, ψυχαναλυτικές εσωστρεφείς προσεγγίσεις τού συγγραφέα, αποφεύγοντας έτσι να διαβάσει μια τέτοια ποίηση. Κατά τα άλλα, όχι μόνο όλοι μπορούν να διαβάσουν, αλλά και να «γράψουν’» ποίηση. Μια επίσκεψη στο παλιό καφενείο τής γειτονιάς θα σας πείσει.

ΜΙΑ ΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ

Άνεργο σκιάχτρο
ικετεύει τα πουλιά
να το πλανέψουν.
Από τη συλλογή: Ελαφρόπετρα (Μανδραγόρας, 2016)

Είστε αριστοτέχνης των Χαϊκού. Πότε έγινε η επαφή σας με τη θαυμαστή μορφή ποίησης των Ιαπώνων;

Αριστοτέχνης! Ευγενική φιλοφρόνηση, ολίγον υπερβολική εντούτοις. Εραστής τού συνοπτικού και περιεκτικού λόγου, ασφαλώς. Ανέκαθεν θαύμαζα το παιχνίδι με τις λέξεις και τις εικόνες τού είδους, πολλές φορές και το χιούμορ, που αποπνέουν αυτά τα μοναδικά φυσιολατρικής φιλοσοφικής στόχευσης ιαπωνικά τρίστιχα, με το μέτρο των δεκαεπτά (17) συλλαβών (5-7-5), που, βεβαίως, από τις αρχές τού 20ου αιώνα κατάκλυσε το ποιητικό γίγνεσθαι της Δύσης.

Ποιός είναι ο σκοπός των Χαϊκού;

Τα χαϊκού προσπαθούν ν’ αρπάξουν μια στιγμή και να τη μεταφέρουν ως την αιωνιότητα. Είναι η αναζήτηση της συμπαντικής αλήθειας μέσα στο ελάχιστο αντιφέγγισμα τριών στίχων.

Αρκούν δεκαεπτά συλλαβές ώστε να δοθεί ένα ολοκληρωμένο νόημα;

Εξαρτάται. Τα χαϊκού αξιοποιούν μια ιδέα, μέσα από την οποία θα μπορούσε να γραφεί ολόκληρο ποίημα. Φτάνει να μην είναι όπως συμβαίνει συχνά μια παράθεση δεκαεπτά συλλαβών χωρισμένη σε τρεις γραμμές. Με την ευκαιρία θα αναφερθώ και στον τίτλο που προσθέτω στα περισσότερα χαϊκού -που δεν απαντάται στα ιαπωνικά ποιήματα του είδους- αλλά συνηθίζεται πλέον στον υπόλοιπο κόσμο (βλέπε Γ. Σεφέρης, Δεκαέξι χαϊκού και άλλες ιστορίες, Στον κήπο τού Μουσείου: Άδειες καρέκλες – τ’ αγάλματα γύρισαν – στ’ άλλο μουσείο), ο οποίος διαλέγεται με το υπόλοιπο ποίημα λειτουργώντας ως 4ος στίχος.

Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στον ελληνικό και τον ιαπωνικό πολιτισμό;

Εννοείται. Ας ανατρέξουμε στα αρχαία Ελληνικά επιγράμματα, τις επιτύμβιες στήλες με την πυκνότητα των νοημάτων, την περιεκτικότητα του λόγου των ρητών και των αποφθεγμάτων, που μεταφέρονται μέχρι σήμερα από γενιά σε γενιά.

Ο θάνατος και η αγωνία τής ύπαρξης;

Ο χρόνος, ο έρωτας, το κοινωνικό γίγνεσθαι, διέπουν διαχρονικά την ανθρώπινη σκέψη και ως εκ τούτου, το ημερολόγιο της ποίησης. Ο θάνατος, βάζει την υπογραφή της.

Η τέχνη τού να ζεις στο παρόν;

Ο κυρίαρχος χρόνος, όπως έλεγε και ο Οκτάβιο Πας, δεν είναι παρά αλλεπάλληλες στιγμές, που διαδέχονται με αστραπιαία ταχύτητα η μια την άλλη. Ανάμεσα στο χθες και το αύριο ζει και βασιλεύει το τώρα, που πολλές φορές διαρρέει σαν άμμος από το χέρι μας.

Η εκποίηση του ενεστώτος: Πωλείται χρόνος – πλήρους απαξίωσης. – Κάτω του κόστους.

Η τέχνη τής αφαίρεσης και η σημασία της στη ζωή και στην ποίηση;

Μα η ποίηση είναι αφαίρεση! Αν θέλουμε να επεκταθούμε, να περιγράψουμε και να διασαφηνίσουμε, υπάρχουν οι νουβέλες και τα μυθιστορήματα. Αφού προσκαλούμε ή προκαλούμε τον αναγνώστη, ας του δίνουμε την ευκαιρία να «συμπληρώσει» ο ίδιος το ποίημα.

Η εποχή μας, καταπνίγει τη φαντασία και στερεί τη δυνατότητα στον άνθρωπο να ονειρεύεται. Ποιές πιστεύετε πως είναι οι επιπτώσεις;

Αν επιμένετε, έχω μια απάντηση. Οι επιπτώσεις φυλάσσονται επιμελώς από τους δυνάστες τής εποχής σε γυάλινες πλατφόρμες και κουτιά. Όσο για μένα, προτιμώ να δραπετεύω από τις «αλάνθαστες» ρεαλιστικές απόψεις των «επαϊόντων».

Ο φυγάς: Eίμαι το λάθος – που ποτέ δεν θα βρείτε – στα κείμενά σας.

Ο άνθρωπος, καταβάλει προσπάθεια να κατανοήσει τον εαυτό του; Ποιά η θέση τού ανθρώπου μέσα στο κόσμο;

Με τόσα δηλητήρια που τον ποτίζουν, δύσκολο να παραμείνει αλώβητος. Η οστεοπόρωση της συνείδησης μοιάζει αναπόφευκτη και δεύτερος Χριστός δεν θα υπάρξει ποτέ.

Φύσει αδύνατον: Αντιπαλεύω – μια φύση μολυσμένη. – Την ανθρώπινη.

Γιατί, κατά τη γνώμη σας, οι άνθρωποι δεν αντιδρούν στην πνευματική κατάπτωση;

Εν πρώτοις, είναι φιμωμένοι, φυλακισμένοι, εξαρτημένοι, πιασμένοι γερά στα πλοκάμια τής όποιας εξουσίας. Η παιδεία, είναι τόσο αποστεωμένη, που ουσιαστικά παίζει το παιχνίδι της. Η ενημέρωση, μανιφέστο τρομοκρατικής οργάνωσης με σος απελπισίας. Κάθε απόπειρα αντίδρασης αντιμετωπίζεται είτε με βία, είτε με στοχευμένη απαξίωση. Ως εκ τούτου, η πλειοψηφία εξομολογείται μόνο στον καθρέφτη της και οι καθρέφτες, ως γνωστόν, συγχωρούν πολύ εύκολα.

Χάνιμπαλ: Τρώω ειδήσεις. – Σερβίρουν τα φιλέτα – με το αίμα τους.

Η κοινωνία και η ξέφρενη επέκταση της τεχνολογίας;

Ο κατήφορος της τεχνολογίας είναι πολύ απότομος και τα φρένα μιας ελεγχόμενης κοινωνίας συνήθως δεν «πιάνουν».

Τί σας κάνει να αγανακτείτε;

Αν μιλάμε για την ποίηση, εν αρχή ην η σοβαροφάνεια. Ακολουθούν οι παρέες, ο αποκλεισμός, η ανυπόφορη φλυαρία. Γενικότερα, ο πόλεμος, η ένδεια, η ανισότητα, η αδικία, τα πάσης φύσεως ιερατεία, η φιλοσοφία του «δεν βαριέσαι, αδελφέ», η διαφαινόμενη επικράτηση του «εγώ» επί του «εμείς», η έλλειψη οράματος, οι άνανδρες γυναικοκτονίες· σε κάθε περίπτωση, το ίδιο έργο που παίζεται αιωνίως και δεν λέμε τουλάχιστον να το βαρεθούμε!

Η βροχή: Χιλιάδες χρόνια – πέφτω απ’ τα σύννεφα. -Ίδιος ο κόσμος.

Μιλήστε μας για τον εαυτό σας και τα μελλοντικά σας σχέδια.

Πολλοί εαυτοί, πολλά είδη γραφής – ποίηση, χαϊκού, στιχουργία, διήγημα, σάτιρα και πάει λέγοντας. Θα φροντίσω στο μέλλον να ενσωματωθώ σε μία και μόνη υπόσταση, αν και δεν το πιστεύω.

Ο άλλος: Γύρισα σπίτι – να βρω τον εαυτό μου. – Δεν με γνώρισε!

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΚΡΟΥ

Γιατρέ μου ξέρετε
ο πόλεμος, η λάσπη, η χολέρα
τα τοξικά απόβλητα
τα οστρακοειδή
οι λωτοφάγοι εραστές
τα σαλιγκάρια έρμαια του φόβου
Παρεμπιπτόντως
μη με διακόπτετε.
Ξέρω καλά δεν είστε ψυχολόγος
μεταμοντέρνος χειρουργός
εάν δεν απατώμαι…
Λοιπόν γιατρέ, τι λέγαμε;
Η επανάσταση!
Ξεδοντιασμένη έννοια
αυτή η πρόθεση μπροστά
την κατακερματίζει.
Συγγνώμη
φλυαρώ γιατί διστάζω.
Εντάξει
ας το πάρει το ποτάμι.
Θέλω να κάνω μεταμόσχευση νεκρού.
Χίλιες φορές να ζήσω πεθαμένος…

Γύθειο, τέλη Ιουλίου 2022

Βιογραφικό:

Ο Χάρης Μελιτάς γεννήθηκε στην Αθήνα με καταγωγή από το νησί των Κυθήρων. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π., καθηγητής στην ΑΣΠΑΙΤΕ, και είναι μέλος τού «Κύκλου Ποιητών». Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και περιλαμβάνονται σε ανθολογίες. Πολλές από τις συλλογές του έχουν τιμηθεί με βραβεία. Ενδεικτικά αναφέρονται: Κούρος Ευρωπού (3 βραβεύσεις), Φιλολογικός σύλλογος Παρνασσός, Πειραϊκός σύνδεσμος (2 βραβεύσεις), Δημήτρης Βικέλας Βέροια (2 βραβεύσεις), Φιλολογικός Αγρινίου κ. Χατζόπουλος, Ποιητής ψηφίζει ποιητή Θάσου με συμμετοχή 55 ποιητών, βραχεία λίστα βραβείων ποίησης jean moreas (1ο Κοσμόπουλος) με τις Εξαιρέσεις 2018, Αρχείο Ιστορίας και Τέχνης Κοζάνης κ.α.

Ποίηση: Η νύχτα στο πιάνο. Ποίηση, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 1995, Πατέ Στρουθοκαμήλου, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2008, Εραστής ειδώλων, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2009, Γλώσσα λανθάνουσα, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2010, Μαύρη σοκολάτα, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2011, Παράσταση ήττας, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2012, Ποτάμι κόκκινο, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2013, Η διαθήκη, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2013, Άρωμα σκουριάς, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2014, Ελεύθερη πτώση, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2015, Κυνηγώντας τον δολοφόνο μου, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2015, Ελαφρόπετρα, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2015, Εξαιρέσεις, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2018 – Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2020 για την ποιητική συλλογή «Εξαιρέσεις», Ακολουθία, Εκδόσεις «Γκοβόστη» 2020, Μένοντας σπίτι, Ιδιωτική έκδοση σε 100 αριθμημένα αντίτυπα 2020, Τέσσερις ενοχές, Εκδόσεις «Μανδραγόρας» 2021.

Διηγήματα: Το κάπα του Κόνδορος, Εκδόσεις «Μανδραγόρας», 2014. Στίχους του έχουν μελοποιήσει οι μουσικοσυνθέτες Μαρινάκης, Καλαϊτζόγλου, Φουντούλης, Αμπαζής και Γαλίτης.